Dzika przyroda jest elementem, który łączy szereg interesariuszy, od przedstawicieli państwowej administracji i leśników, po właścicieli i użytkowników gruntów, takich jak rolnicy i myśliwi, czy też organizacje ochrony przyrody i lokalnych mieszkańców, którzy kochają swoje otoczenie i chcą o nie dbać. Aby znaleźć konsensus między różnymi interesami oraz wspólnie chronić dziką przyrodę, niezbędna jest współpraca wszystkich zainteresowanych stron.
Nowe badanie na szeroką skalę
Od 2012 roku przyrodnicy z Rewilding Oder Delta (ROD), regionalnej organizacji ochrony przyrody w północno-wschodniej Meklemburgii-Pomorzu Przednim i północno-zachodniej Polsce, współpracują z naukowcami, władzami i użytkownikami gruntów, aby wspierać zrównoważony rozwój, rewitalizować krajobraz oraz opracować wspólną wizję dla transgranicznego obszaru wokół Zalewu Szczecińskiego. Ta udana współpraca nabrała tempa w 2020 roku, gdy niemieckie Federalne Ministerstwo Edukacji i Badań Naukowych (BMBF) rozpoczęło finansowanie multidyscyplinarnego projektu REWILD_DE – jednego z 19 innowacyjnych projektów wybranych w skali kraju na temat “Wyceny i ochrony różnorodności biologicznej w polityce, biznesie i społeczeństwie” (BiodiWert) w ramach Inicjatywy Badawczej BMBF na Rzecz Ochrony Różnorodności Biologicznej (FEdA). Ten szeroki 3-letni projekt koordynowany jest przez niemieckie Centrum Badań Środowiska im. Helmholtza (UFZ) i realizowany we współpracy z Niemieckim Centrum Integracyjnych Badań nad Różnorodnością Biologiczną (iDiv), Uniwersytetem Marcina Lutra w Halle-Wittenberdze (MLU), Uniwersytetem Zrównoważonego Rozwoju w Eberswalde (HNEE) oraz partnerem wdrożeniowym, ROD. Dzięki dofinansowaniu możliwe było m.in. zainicjowanie w regionie kompleksowego monitoringu dzikich zwierząt za pomocą tzw. fotopułapek. “Te proste, nieinwazyjne urządzenia są ustawiane w wybranych miejscach i automatycznie uruchamiane przez ruch i ciepło ciała zwierząt znajdujących się w ich pobliżu.”, wyjaśnia Sandeep Sharma, badacz z iDiv. “Rejestrują one obecność i aktywność gatunków przez cały czas, dając nam tym samym dobry przegląd liczebności oraz składu gatunkowego na danym obszarze”. Jesienią 2022 r. przyrodnicy ROD i naukowcy iDiv ustawili w regionie 60 fotopułapek za zgodą i przy wsparciu lokalnych władz, właścicieli i użytkowników gruntów.
Pierwsze wyniki i nieoczekiwane rezultaty
Początkowo zebrane dane potwierdziły szacunki badaczy spodziewających się licznej obecności dzikiej zwierzyny. Różnorodność gatunków, począwszy od ssaków roślinożernych, takich jak zając, sarna, jeleń i daniel, poprzez małe, średnie i duże ssaki mięsożerne, takie jak wydra, kuna leśna, lis i wilk, aż po gatunki ptaków, takie jak żuraw europejski, świadczy o wysokiej wartości ekologicznej regionu. Kamery zarejestrowały również obecność i rozmieszczenie gatunków inwazyjnych, takich jak szop pracz i jenot. Poza tym badacze spotkali się z dużą niespodzianką już po kilku miesiącach trwania projektu. “Jedna z naszych fotopułapek zarejestrowała sowę, którą wielu ekspertów uważa za puszczyka uralskiego.” – mówi Ulrich Stöcker, dyrektor zarządzający Rewilding Oder Delta. “Ten gatunek ptaka był obserwowany w ostatnich latach w Niemczech tylko sporadycznie w Saksonii wraz z niewielką populacją w Bawarii dzięki projektowi reintrodukcji, więc nasze odkrycie byłoby sensacją na skalę całych Niemiec”. W Polsce puszczyk uralski wstępuje również bardzo nielicznie i głownie na południu kraju, choć w 2022 r. był obserwowany na Pomorzu Zachodnim aż trzykrotnie, w odległości tylko ok. 300 km od ustawionych w projekcie fotopułapek. Ta rzadka sowa potrzebuje mieszanki dojrzałych lasów (>60-letnich), obfitujących w duże dziuple do gniazdowania, oraz otwartych obszarów do polowania. Taka mozaika krajobrazu jest coraz rzadsza w Niemczech i w Polsce. “Przy bardzo niewielu dojrzałych drzewostanach, które pozostały w Niemczech i w Polsce, nasze obserwacje stanowią podstawę do dalszych działań na rzecz ochrony tych ważnych ekosystemów, w których rzadkie i, jak widzimy, nawet regionalnie wymarłe dzikie gatunki mogą się odradzać”, dodaje Stöcker.
Czy może to być regionalnie wymarły gatunek?
Ze względu na rzadkość występowania puszczyka uralskiego w Niemczech, zespół badawczy skontaktował się najpierw z ogrodami zoologicznymi i zagrodami dla ptaków, aby sprawdzić, czy nie doszło do ucieczki z niewoli: nie znaleziono jednak takiego przypadku. “Obecnie nasza obserwacja nie jest jeszcze oficjalnie potwierdzona, a w celu zapewnienia dodatkowych danych planujemy zainstalować akustyczne urządzenia monitorujące w pobliżu miejsca obserwacji.”, mówi Wiebke Brenner, biolożka i koordynatorka projektów w ROD. “Wystąpienie tego niezwykle rzadkiego ptaka w delcie Odry byłoby rzeczywiście spektakularne a nasze obserwacje pokazują, jak ważna jest partnerstwo i systematyczny monitoring dzikiej przyrody. Jestem pewna, że w ramach naszego projektu w najbliższych latach dokonamy jeszcze wielu zaskakujących odkryć.”
Korzyści ze współpracy
Jednym z wyzwań w projekcie było uzyskanie wsparcia ze strony właścicieli lasów prywatnych i myśliwych, na których obszarach miały być ustawione fotopułapki. Zdarzające się niekiedy sceptyczne podejście do projektu zostało zrównoważone przez wielu zwolenników, których zespół spotkał podczas swojej pracy. “Często właściciele lasów i myśliwi reagują z rezerwą, gdy inni chcą umieścić fotopułapki w ich lasach i na terenach łowieckich” – mówi dr Heinrich Löhr, właściciel lasu i myśliwy, na którego ziemi w ramach projektu umieszczono jedną z kamer. “Ale systematyczny monitoring dzikich zwierząt jest bardzo ważny, a projekty takie jak ten pozwalają prywatnym właścicielom i użytkownikom lasów nie tylko zdobyć cenne informacje o ich własnych terenach, ale także lepiej zrozumieć ekologię dzikich zwierząt z szerszej perspektywy regionu i nie polegać jedynie na przypadkowych obserwacjach.”
Dalsze informacje:
- Nasza akcja fundraisingowa na zakup akustycznych pułapek: Donate – Rewilding Oder Delta (rewilding-oder-delta.com)
- Witryna informacyjna projektu: REWILD_DE
- Profil projektu na stronie internetowej FEdA: https://www.feda.bio/de/rewild_de/