W jaki sposób pierwotne osadnictwo było związane z warunkami przyrodniczymi? Jak ma się do tego współczesny ruch rewilding? Dzięki połączeniu wątków środowiskowych z historycznymi podczas jednej wycieczki, Rewilding Oder Delta wspólnie z Muzeum w Koszalinie przeprowadziło 27 maja 2023 r. pilotażową akcję pokazującą potencjał ciekawej oferty turystycznej bazującej na lokalnych zasobach.
W ramach obchodów Dni Koszalina uczestnicy mieli okazję poznać badane obecnie cmentarzysko Gotów, znajdujące się w lesie pomiędzy Starym Kaleńskiem i Pławnem oraz jego kontekst przyrodniczy.
Grupa około 50 osób z Koszalina, a także z okolic Czaplinka rozpoczęła swoją majową przygodę od prezentacji nt. historii kultury Gotów przygotowanej przez badacza stanowiska, archeologa dr. Andrzeja Kasprzaka. Słuchacze mieli okazję poznać historię odkrycia stanowiska oraz przebieg prac archeologicznych. Niezwykle ciekawa prelekcja okraszona licznymi zdjęciami i rycinami dała gościom wyobrażenie na temat osadnictwa Gotów w rejonie Pojezierza Drawskiego i uzbroiła w wiedzę niezbędną do świadomego uczestnictwa w wyprawie.
Po prezentacji grupę przejęli przewodnicy z Rewilding Oder Delta – Magdalena Urlich i Artur Furdyna. Pod ich kierunkiem goście wyruszyli na stanowisko archeologiczne, skupiając uwagę na zjawiskach przyrodniczych. W ramach tej części wycieczki można było zapoznać się z problemami zlewni rzeki Dobrzycy (w tym utratą wody w unikalnych jeziorach lobeliowych – Kaleńskim i Krzemnie), z polodowcowym ukształtowaniem terenu, roślinnością rodzimą i gatunkami inwazyjnymi. Uczestnicy z zainteresowaniem słuchali opowieści o gatunkach chronionych, wypatrywali i rozpoznawali ptaki, identyfikowali drenaże.
Punktem łączącym część przyrodniczą i kulturową spaceru było torfowisko przylegające do cmentarzyska Gotów. Z punktu widzenia badań archeologicznych jest to miejsce budzące wiele nadziei, gdyż właśnie niewielkie zbiorniki wodne (obecnie bagna i mokradła) służyły starożytnym mieszkańcom tego terenu jako miejsca składowania broni zdobytej podczas walk. Ponadto torf jest świetnym konserwantem, dzięki czemu badacze są w stanie zdobyć wiele ciekawych informacji o życiu i zwyczajach ludzi, żyjących nad mokradłem przed kilkoma tysiącami lat. Jeśli chodzi o aspekt przyrodniczy, to przystanek na torfowisku pokazał uczestnikom znaczenie terenów podmokłych dla krajobrazu, a także to, jak istotne są działania prowadzące do przywracanie mokradeł i terenów zalewowych.
Następnie grupę ponownie przejął dr Andrzej Kasprzak, aby w obrębie badanego kamiennego kręgu kontynuować opowieść o społeczności zasiedlającej ten obszar w I-III w n.e. Uczestnicy mogli obejrzeć kamienne stele i kurhany, rozmawiać o teoriach badaczy na temat ich znaczenia dla tamtejszych mieszkańców, ich przyzwyczajeniach, obrzędach, zasadach. Otoczenie lasów, liczne głazy narzutowe tworzące kręgi oraz bliskość jeziora sprawiły, że w wyobraźni łatwiej było się przenieść do czasów z początku naszej ery kiedy to plemiona gockie przemierzały te tereny szukając miejsca do życia. Z badań wiemy, że znaleźli takie miejsce nad jeziorem Krzemno i osiedli tu na dłużej. Po raz kolejny historia ludzkości pokazała więc, że to warunki przyrodnicze determinują rozwój kultury i cywilizacji. Wszyscy – zarówno przewodnicy jak i uczestnicy wyprawy – zgodni byli co do pierwotnych przyczyn osadnictwa oraz jak istotne we współżyciu człowieka z przyrodą jest zachowanie równowagi.
Powrotna droga do ośrodka Stare Kaleńsko sprzyjała refleksjom, uważności i wymianie wrażeń. Zarówno pomysłodawcy i organizatorzy przedsięwzięcia jak i goście wysnuwali swoje wnioski oraz dzielili się spostrzeżeniami. Był to ważny moment, aby zebrać „informację zwrotną” i utwierdzić się w przekonaniu, że łączenie turystki przyrodniczej i kulturowej jest niezwykle interesującą propozycją spędzania czasu.
W spacerze wzięli udział również lokalni przewodnicy turystyczni, którzy nie tylko chcieli poszerzyć swoją wiedzę i nawiązać nowe kontakty, ale również pragną wspierać rozwój jakościowej turystyki niszowej.
Mamy nadzieję, że sobotnia akcja Muzeum w Koszalinie i Rewilding Oder Delta stanie się początkiem długoletniej współpracy na wielu poziomach – od promocji turystyki regionalnej i tworzenia ciekawych ofert aż po wątki edukacyjne i warsztatowe oraz wspólne projekty.
Wielkie podziękowania należą się panu Dariuszowi Jedlińskiemu – właścicielowi OSiR „Stare Kaleńsko” i członkowi stowarzyszenia Kamienne Kręgi – za wsparcie logistyczne oraz zapewnienie bazy i wyżywienia, a także władzom Miasta Koszalina, szczególnie zastępcy prezydenta Przemysławowi Krzyżanowskiemu i prezesowi MZK Koszalin Andrzejowi Bacławskiemu za organizację transportu.
Tekst: Magdalena Urlich (Rewilding Oder Delta), konsultacja merytoryczna dr Andrzej Kasprzak (Muzeum w Koszalinie)