Dlaczego wilki i rysie są potrzebne w środowisku naturalnym? Czy możliwa jest egzystencja tych gatunków na terenach zamieszkiwanych przez ludzi? Jakie działania warto podejmować, aby uniknąć ewentualnego „konfliktu interesów” na linii człowiek – wilk, człowiek – ryś? Na te pytania można było znaleźć odpowiedź podczas dwudniowych warsztatów „W stronę wspólnego krajobrazu: ludzie, rysie, wilki”, które odbyły się 22 i 23 listopada 2024 r. w Transgranicznym Ośrodku Edukacji Ekologicznej w Zalesiu. Organizatorami wydarzenia byli Rewilding Oder Delta oraz Praca Przyrodnika Sp. z o.o.
Powrót dzikich gatunków
Duże drapieżniki niegdyś licznie zamieszkiwały cały kontynent europejski, jednak na przestrzeni wieków ich populacja znacznie się zmniejszyła. Do tej grupy należą między innymi ryś eurazjatycki oraz wilk szary, które pod koniec XX wieku trafiły na polską czerwoną listę gatunków zagrożonych wyginięciem. Ryś i wilk, jako kluczowe elementy ekosystemu, odgrywają istotną rolę w regulowaniu złożonej sieci zależności w przyrodzie, wpływając zarówno na liczebność roślinożerców, jak i na tworzenie zróżnicowanej mozaiki siedlisk. Obecnie, dzięki działaniom z zakresu rewilding, takim jak odbudowa zasobów przyrodniczych, reintrodukcja oraz działania edukacyjne, gatunki te wracają na zamieszkiwane pierwotnie tereny. Kluczowy w tym procesie jest dialog pomiędzy środowiskiem naukowym a przedstawicielami administracji oraz lokalną społecznością, tak aby zapewnione były optymalne warunki do życia zarówno dla ludzi jak i dzikich zwierząt.
Po lewej: Wilk w Puszczy Wkrzańskiej | Po prawej: Ryś eurazjatycki
Sylwia Rylowska / Rewilding Oder Delta
Partnerstwa i wymiana wiedzy
W ramach długoterminowej współpracy z Zachodniopomorskim Towarzystwem Przyrodniczym (ZTP) wspierającej proces powrotu rysia na obszar delty Odry, zespół Rewilding Oder Delta (ROD) wraz z Pracą Przyrodnika Sp. z o.o. zorganizował warsztaty “W stronę wspólnego krajobrazu: ludzie, rysie, wilki”. Dwudniowe spotkanie było źródłem wiedzy m.in. na temat tego, jak zmniejszać ryzyko konfliktowych sytuacji z udziałem wilków i rysi oraz jak uzyskać rekompensaty za poczynione przez nie szkody. Krzysztof Adamczak z Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Szczecinie przybliżył procedurę wypłaty odszkodowań krok po kroku, a także poinstruował, jak uzyskać pomoc doradczą w sytuacjach problematycznych z wilkami. Z kolei prezentacja Heinera Schumanna z Instytutu Ekosystemów Leśnych w Eberswalde dostarczyła ciekawej perspektywy na temat działań prewencyjnych w Niemczech. Polegają one przede wszystkim na doradztwie, w jaki sposób zabezpieczać zagrody gospodarskie tak, aby drapieżniki miały utrudniony dostęp do inwentarza, a także na finansowaniu takich działań.
Po lewej: Wydarzenie odbyło się przy wsparciu lokalnych władz oraz instytucji | Po prawej: Uczestnicy podczas warsztatów
Sylwia Rylowska / Rewilding Oder Delta
Rysie w krajobrazie
Powrót rysia na tereny północno-zachodniej Polski jest możliwy dzięki działaniom ZTP realizowanym od 2019 roku. Od 2022 roku partnerem organizacji jest stowarzyszenie Rewilding Oder Delta, współrealizujące obecnie założenia projektu „Rozszerzanie zasięgu populacji rysia w północnej Polsce” w ramach programu unijnego Life.
Reintrodukcja rysia była głównym tematem drugiego dnia warsztatów pod hasłem “W stronę wspólnego krajobrazu: ludzie i rysie”. Na obszarze Pomorza Zachodniego jest ona możliwa m.in. dzięki sprzyjającym okolicznościom przyrodniczym takim jak duża lesistość, mozaika krajobrazu, ciągłość korytarzy ekologicznych oraz dostęp do pokarmu. Kluczowa w odbudowie populacji rysia jest także współpraca pomiędzy partnerami projektu oraz instytucjami, takimi jak RDOŚ czy Lasy Państwowe, łącząca zaangażowane podmioty na wielu polach.
Dr inż. Aleksandra Kraśkiewicz reprezentująca ZTP, zwróciła szczególną uwagę na kwestię monitoringu rysia za pomocą obroży telemetrycznych: Możliwość śledzenia rysi daje nam ogromną ilość informacji na temat tego, czy drapieżniki są samodzielne i nie podchodzą do gospodarstw ludzkich, aby zdobyć łatwe pożywienie. Ma to kluczowe znaczenie w minimalizowaniu konfliktów.
Po lewej: dr inż. Aleksandra Kraśkiewicz podczas prelekcji | Po prawej: szkolenie dla pracowników terenowych
Sylwia Rylowska / Rewilding Oder Delta | Neil Aldgridge / Rewilding Europe
Zarówno ZTP jak i ROD realizują szkolenia dla pracowników terenowych, tworzących zespoły interwencyjne na pograniczu polsko-niemieckim. W ramach swoich obowiązków pracownicy monitorują przemieszczanie się rysi, odławiają je w celu wymiany lub założenia obroży, zabezpieczają i przewożą na leczenie chore osobniki oraz decydują o przyszłości zwierząt problematycznych.
Nie tylko wykłady
W programie warsztatów znalazły się pokazy multimedialne „Wilki Puszczy Wkrzańskiej i doliny Odry” składające się ze zdjęć autorstwa Sylwii Rylowskiej, Fernanda Schmidta i Lecha Jędrasa. Uczestnicy mieli możliwość zobaczyć efekty pracy fotografów przyrodniczych oraz wielu godzin spędzonych w terenie na obserwacji wilków w ich naturalnym środowisku.
Zwieńczeniem wydarzenia była wycieczka leśnymi ścieżkami, pozwalająca na poznanie walorów zróżnicowanego polodowcowego krajobrazu. Ponadto, uczestnicy mogli wymienić się wrażeniami, zadać pytania prelegentom, a także nawiązać owocne kontakty. Dodatkowo, przedstawiciele ZTP zaprezentowali urządzenia do monitoringu dzikich zwierząt, aby przybliżyć tajniki codziennej pracy przyrodników w terenie.
Uczestnicy podczas spaceru drugiego dnia warsztatów pod hasłem „W stronę wspólnego krajobrazu: ludzie i rysie”
Sylwia Rylowska / Rewilding Oder Delta
Warsztaty i co dalej?
Wydarzenie wzbudziło wiele entuzjazmu zarówno wśród przedstawicieli instytucji jak i mieszkańców regionu. Było okazją do zdobycia solidnej dawki wiedzy, zachęciło do dialogu transgranicznego i pokazało, że duże drapieżniki są konieczne do zachowania równowagi biologicznej.
Organizatorzy warsztatów wraz z partnerami projektu planują kontynuację podobnych spotkań, które pozwolą jeszcze bardziej przybliżyć temat rewildingu oraz współdzielenia krajobrazu przez ludzi, rysie i wilki.
Organizatorzy:
Partnerzy:
Patroni wydarzenia:
- Patronat honorowy: Wojewoda Zachodniopomorski
- Patronat: Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Szczecinie
- Patronat: Starostwo Powiatowe w Policach
- Patronat medialny: Miesięcznik „Dzikie życie”
Tekst: Sylwia Bryniarska, Agnieszka Soboń
Redakcja: Magdalena Urlich
Warsztaty „W stronę wspólnego krajobrazu: ludzie i rysie” zostały zorganizowane w ramach projektu LIFE22-NAT-PL-LIFE LYNX PL LT DE „Rozszerzanie zasięgu populacji rysia w północnej Polsce” współfinansowanego przez Komisję Europejską.
