Rok 2023 był bardzo udany pod względem reintrodukcji rysia: 17 osobników zostało wypuszczonych na wolność w ramach długoterminowej współpracy między Zachodniopomorskim Towarzystwem Przyrodniczym a Rewilding Oder Delta. Działanie to było możliwe dzięki Europejskiemu Funduszowi Ochrony Przyrody (EWCF) zapewnionemu przez Rewilding Europe.
W ciągu najbliższych pięciu lat kooperacja w zakresie ochrony tego gatunku obejmie organizacje z Polski, Niemiec i Litwy w ramach programu LIFE. Jest to nie tylko ważny krok w kierunku odtworzenia populacji rysi w regionie, ale także wzmocnienie międzynarodowej sieci współpracy.
Wypuszczenie rysi w 2023 roku – kamień milowy dla ochrony przyrody
Zachodniopomorskie Towarzystwo Przyrodnicze (ZTP) we współpracy z Rewilding Oder Delta (ROD) wiosną 2023 r. wypuściło na wolność trzy młode rysie euroazjatyckie – Francuza, Rocky’ego i Rudiego. W minionym roku odbyło się łącznie 17 takich akcji sfinansowanych przez Rewilding Europe w ramach Europejskiego Funduszu Ochrony Przyrody (EWCF). Działania tego typu przyczyniają się do odbudowy populacji kluczowych gatunków w całej Europie oraz wspierają odtwarzanie odpornych na zmiany klimatu, samoregulujących się ekosystemów.
Wolność i co dalej?
Wypuszczone rysie – Francuz, Rocky i Rudi z powodzeniem przystosowały się do życia na wolności. Samica Rudi osiedliła się na północy województwa wielkopolskiego i dzieli terytorium z dorosłym samcem Rudym. „Cieszymy się, ponieważ jest szansa na młode w tym roku” – mówi Marcin Grzegorzek, pracownik ZTP.
Rocky przemierza natomiast lasy północnej części województwa kujawsko-pomorskiego, demonstrując jednocześnie szerokie zdolności adaptacyjne tych zwierząt.
Trzeci z rysi stanął w obliczu wyzwania, jakim okazała się fragmentacja siedlisk, pokazując tym samym konieczność odtwarzania ich ciągłości w krajobrazie naturalnym. „Francuz wybrał się w podróż na południe, ale zatrzymała go autostrada A2 w pobliżu Poznania i tam jest od września 2023 roku”, wyjaśnia Marcin.
Ekspansja populacji rysia i współpraca transgraniczna
Dzięki projektowi LIFE22-NAT-PL-LIFE LYNX PL LT DE „Rozszerzenie zasięgu populacji rysia w północnej Polsce” wspólne działania są zabezpieczone finansowo na następne pięć lat. ZTP, jako partner wiodący, planuje dalsze odbudowywanie populacji tych dzikich kotów w regionie. Zamierza przygotować i wypuścić kolejnych 40 osobników w celu zróżnicowania puli genowej oraz połączenia rozproszonej obecnie i izolowanej populacji bałtyckiej. W następstwie tych działań mamy nadzieję na przywrócenie historycznego zasięgu występowania rysia euroazjatyckiego w Polsce. Partnerami projektu są trzy organizacje: Rewilding Oder Delta w północno-wschodnich Niemczech, Nadleśnictwo Spychowo w północno-wschodniej Polsce oraz Ecosystems Protection Centre w południowej Litwie, które będą realizować działania na rzecz akceptacji tego dzikiego gatunku w regionach, gdzie przewidywane jest powiększenie jego populacji.
W Niemczech prowadzone są działania mające na celu stworzenie sieci podmiotów zaangażowanych w działania reintrodukcyjne tego gatunku, a także kampanie uświadamiające dla lokalnych społeczności na temat zachowania zwierząt, ekologii, znaczenia oraz sposobach współistnienia z dziką przyrodą. Organizacje partnerskie wyznaczą również kierunek wdrażania monitoringu rysi w swoich obszarach działalności.
Szkolenia terenowe
Jesienią 2023 r. pracownicy ROD zostali przeszkoleni przez zespół ZTP, aby utworzyć niemiecki patrol terenowy. Zespół ten będzie monitorował zwierzęta za pomocą danych telemetrycznych, analizował ich dietę na wolności i pomagał polskiemu partnerowi w wypuszczaniu rysi po polskiej stronie.
Szkolenie odbywa się w formule „nauka przez działanie” i obejmuje kurs obsługi anten kierunkowych, zakładanie obroży telemetrycznych, naukę używania dmuchawek oraz metody usypiania zwierząt przed ich wypuszczeniem na wolność. „Intensywne szkolenie pozwala nam zdobyć cenne umiejętności praktyczne i doskonale przygotowuje nas do przeprowadzania samodzielnych interwencji w przyszłości” – wyjaśnia Wiebke Brenner, specjalistka ds. ochrony gatunkowej w ROD.
Znaczenie rysia w piramidzie troficznej systemu przyrodniczego
Populacja niegdyś zagrożonego wyginięciem rysia euroazjatyckiego odrodziła się w Europie i obecnie obejmuje 9000 osobników (z wyłączeniem Białorusi i Rosji z powodu braku danych). Rysie są chronione na mocy umów międzynarodowych, w tym Konwencji Berneńskiej i CITES, a jako jedne z kilku największych drapieżników odgrywają kluczową rolę w utrzymaniu równowagi ekologicznej. Regulują one populacje roślinożerców, stanowiących ich główne pożywienie. Poprzez polowanie, głównie na słabe, chore i stare zwierzęta utrzymują populacje w zdrowiu. Ponadto drapieżniki tworzą tak zwany „krajobraz strachu” dla swoich ofiar. Te, aby zwiększyć swoje szanse na przeżycie, pozostają w ciągłym ruchu, co zapobiega nadmiernemu zgryzaniu i pozytywnie wpływa na utrzymanie zróżnicowanej mozaiki krajobrazu.
Plany na przyszłość
Nawiązanie transgranicznej współpracy mającej na celu odbudowę populacji rysia jest kluczowym krokiem w kierunku sukcesu rewildingu związanego z odtwarzaniem piramidy troficznej – skomplikowanych zależności łańcucha pokarmowego, które przywrócą zdolność samoregulacji systemu przyrodniczego Delty Odry. „Jesteśmy głęboko przekonani, że odbudowa ekosystemów jest możliwa, gdy różne instytucje, firmy, organizacje i osoby fizyczne współpracują ze sobą, podzielając tę samą wizję. Dlatego cieszymy się z nowej współpracy transgranicznej, która przybliża nas do wspólnego celu.” – podsumowuje z entuzjazmem Peter Torkler, lider zespołu Rewilding Oder Delta.
Tekst: Sabine Lydia Müller, Agnieszka Soboń
Tłumaczenie: Ilona Wenderlich
Redakcja: Magdalena Urlich, Agnieszka Soboń
Konsultacja merytoryczna: Wiebke Brenner