Działalność edukacyjna na rzecz dzikich rzek

Przyszłość Odry i stan ekologiczny jej dopływów 

W dniach 7-8 września uczestniczyliśmy w międzynarodowej konferencji „Przyszłość Odry”, która odbyła się w Akademii Brandenburskiej „Schloss Criewen” koło Schwedt. Wśród wielu ciekawych prelekcji na temat Odry i jej stanu ekologicznego wygłoszonych przez naukowców z Niemiec, Polski i Czech znalazło się wystąpienie Artura Furdyny, członka zarządu Rewilding Oder Delta .

Nasz wykład dotyczył stanu ekologicznego dopływów Odry w kontekście katastrofy ekologicznej z 2022 r. i rosnącego ryzyka kolejnych katastrof przy próbach zamienienia tej rzeki w drogę wodną. W swoim wystąpieniu nasz prelegent na podstawie konkretnych przykładów pokazał jak istotne jest dbanie o zdrowe rzeki. Przedstawił międzynarodowej publiczności realizowane przez nas działania renaturyzacyjne poprawiające jakość dopływów Odry (m.in. Iny i Gowienicy) i wytłumaczył jak ważne są one dla stanu całej zlewni.

Dzięki naszym działaniom (m.in. budowie pryzm kamienno-żwirowych) oprócz zwiększenia retencji wody w regionie udaje się znacznie poprawić warunki ekologiczne dopływów. Wobec zanieczyszczenia Odry stają się one oczywistymi kryjówkami dla ryb i pomagają przetrwać wielu gatunkom.

Rolnictwo, retencja i odtwarzanie terenów podmokłych

Kolejnym miejscem, w którym udało nam się opowiedzieć o dobrych dla środowiska praktykach była konferencja „Rozwój retencji na obszarach wiejskich – możliwości i realizacja” zorganizowana przez Zachodniopomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Barzkowicach w ramach XXXV Targów Rolnych „Agro Pomerania 2023” 8 września 2023 r. Impreza zgromadziła rolników i usługodawców z całego regionu. Wielu z nich było zainteresowanych tematem przechwytywania wody i jej skutecznego magazynowania na potrzeby gospodarstw rolnych. 

Podczas naszego wystąpienia staraliśmy się wskazać najczęściej popełniane błędy oraz zaproponować zmiany sprzyjające retencji wody w krajobrazie. Wśród omówionych przez nas praktyk znalazły się działania rentauryzacyjne na rzekach, różne formy zatrzymywania wody na gruntach rolnych (np. odtwarzanie terenów podmokłych, likwidacja drenaży, agroleśnictwo), dostosowywanie upraw do warunków krajobrazu i możliwości produkcji ekologicznej. Obecnym na konferencji rolnikom zaproponowaliśmy również realizowane przez Rewilding Oder Delta doradztwo ekspertów. Ważnym elementem prelekcji był temat suszy globalnej i stanu wód podziemnych w naszym regionie.

Znaczenie narracji w edukacji przyrodniczej

17 września w Szczecinie odbyła się konferencja w ramach XXIII Ogólnopolskiego Forum Nauczycieli Przedmiotów Przyrodniczych „Urzeczeni Odrą”. Organizatorem imprezy było Zachodniopomorskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli, a Rewilding Oder Delta został jej partnerem. Nasi reprezentanci – Artur Furdyna i Magdalena Urlich, edukatorka, przewodniczka i specjalistka ds. turystyki i przedsiębiorczości – zaproponowali uczestnikom opowieść o wodzie, rzece i zdrowym krajobrazie. Zwrócili oni uwagę na to, że jednym z istotnych problemów w przekazie wiedzy, również tym podręcznikowym, jest używanie terminów naukowych. Często język, jakiego używamy w stosunku do zjawisk przyrodniczych niesie wiele wypaczeń i jest nacechowany pejoratywnie. W czasie naszej prelekcji wskazaliśmy na to, że sposób mówienia m.in. o rzekach sugeruje, że niszczenie jej różnorodności jest czymś prawidłowym. Technokratyczne podejście do zjawisk przyrodniczych, w tym zlewni i dolin rzecznych prowadzi do wielu paradoksów, jak choćby stwierdzenia, że rzeka może być nazywana rzeką dopiero wtedy, gdy ma ona jakąś umowną szerokość w dnie. Nasz przekaz był jasny – rzeki trzeba chronić od źródeł aż po ujście wraz z całą zlewnią i krajobrazem jako spójnym systemem.

Wystąpienie spotkało się z ogromnym zainteresowaniem edukatorów. Wielu z nich wyraziło potrzebę współpracy z takimi organizacjami jak nasza oraz ekspertami zasilającymi ich szeregi. Rezultatem naszego uczestnictwa w Forum były rozmowy z organizatorami na temat zacieśnienia współpracy i włączania tematów ochrony przyrody do realizowanych przez nich warsztatów i szkoleń dla nauczycieli.

Z Iną pod rękę

Pracowity wrzesień zamknął zorganizowany przez Rewilding Oder Delta spacer edukacyjny nad Iną „Z rzeką pod rękę” poprowadzony przez Artura Furdynę oraz Magdalenę Urlich. 24 września, w Światowy Dzień Rzek, zaprosiliśmy naszych partnerów, wolontariuszy, edukatorów i samorządowców z Goleniowa na wycieczkę wzdłuż Iny. Ciepły jesienny dzień sprzyjał przystankom nad wodą i opowieściom o tym jak funkcjonuje rzeka, jak powinien wyglądać zdrowy ekosystem oraz jakie działania renaturyzacyjne realizujemy dla poprawy stanu zlewni.

„Z rzeką pod rękę” to pierwsza z cyklu akcja edukacyjna skierowana do instruktorów, opiekunów dzieci i młodzieży, nauczycieli i aktywistów pragnących poszerzać swoją wiedzę na temat rewildingu oraz ekologii w kontekście dbania o zdrowy krajobraz z czynnym udziałem lokalnej społeczności. Ważnym elementem spaceru były rozmowy z uczestnikami na temat potrzeb edukacyjnych w regionie. Wszyscy zgodziliśmy się z tym, że tego typu akcje są potrzebne i przynoszą dużą korzyść. Jeszcze w tym roku planujemy wraz z naszym partnerem Goleniowskim Domem Kultury zorganizować kolejne warsztaty. Swoje wsparcie zaoferowała już lokalna edukatorka leśna Marta Król (Lovelasy).

Kontynuacja działań w październiku

Wraz z lokalną społecznością planujemy też dla Iny prezent na Dzień Krajobrazu. 20 października chcemy zorganizować nad rzeką akcję sadzenia „żywokijów”, czyli młodych wierzb. Udziałem w akcji, a także przyszłych warsztatach wyrazili zainteresowanie m.in. radni Goleniowa. Mamy nadzieję, że dzięki takim działaniom uda się nam podnieść świadomość ekologiczną mieszkańców regionu i stworzyć prężną grupę decydentów, którzy rozumieją, że dobrostan przyrodniczy to przede wszystkim korzyść dla ludzi.

Tekst: Magdalena Urlich
Konsultacja merytoryczna: Artur Furdyna